Κυριακή 30 Αυγούστου 2009

Εκτός γραμμών


«Το να προδώσεις, σημαίνει να βγεις απ’ τη γραμμή και να φύγεις στο άγνωστο»

(Η ΑΒΑΣΤΑΧΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ, Μίλαν Κούντερα)

Με αφορμή το κείμενο του Ξενή Ξενοφώντος στο http://xenisxenofontos.blogspot.com/2009/08/blog-post_27.html

Η συζήτησή μας των ημερών μου θύμισε, συναγωνιστή, τον αγαπημένο Μανόλη Αναγνωστάκη: «Είστε υπέρ ή κατά; / Έστω απαντήστε μ’ ένα ναι ή μ’ ένα όχι». Η αδυναμία μου να απαντήσω, να πάρω θέση, όπως εσύ την όρισες, με έφερε, ξανά, σε αμηχανία.

Θυμήθηκα πως μαζί τον γνωρίσαμε τον Αναγνωστάκη. Μαζί πρωτοψελλίσαμε «Έστω. / Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου. Κρίνε για να κριθείς» κι έτσι έμαθες ποιανού ήταν οι στίχοι στο κάδρο του πατρικού σου. Μαζί, οι δυο μας μόνοι, μοιράσαμε εκείνα τα φυλλάδια στα φώτα του Προεδρικού: «Το τι δεν πρόδωσες ε σ ύ να μου πεις / εσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια...» Μαζί πιστέψαμε πολύ, μαζί ξενυχτήσαμε πάνω από σχέδια και όνειρα, μαζί στη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη (μου χες φέρει ένα μαξιλαράκι και γω το ‘χασα), μαζί στο τηλεφώνημα στον Αλκίνοο, μαζί στο Μαρκόπουλο, μαζί στο πρώτο τραπεζάκι στο προξενείο, μαζί στο οδόφραγμα παραμονές Χριστουγέννων, μαζί στο αμφιθέατρο τη νύχτα των 93 ψήφων που ο Νικόλας έκλαιγε τον έρωτα που έχανε κι εμείς μαζί για όσους δεν εκτίμησαν τα όσα είχαμε κάνει.

Κι ύστερα άρχισαν οι χωριστές μας διαδρομές. Οι «προδοσίες» μου. Που ποτέ σου δε μου συγχώρεσες, κάνοντας με πάντα να αισθάνομαι πως με αδικείς και πως δεν με καταλαβαίνεις. Χρειάστηκαν πολλές μοναχικές πορείες, πολλές ρήξεις με αυτό που υπήρξα κι αυτό που γινόμουνα, πολλές οδυνηρές μάχες με τις ιδέες και τα συναισθήματά μου, πολλές «προδοσίες» ακόμη και των πιο αγαπημένων μου, πολλοί αποχωρισμοί, για να αποδεχτώ πως δεν είναι δυνατό, αλλά ούτε κι αναγκαίο, να με καταλαβαίνουν. Πως πάντα θα υπάρχουν κι αυτοί που δεν θα μπορούν και θα ναι αυτοί που θα μου χουν γυρέψει μια δήλωση, ένα ναι ή ένα όχι, και δεν θα μπορώ εγώ.

Το αστείο ξέρεις ποιο ειναι; Πως κάτι τέτοιες δηλώσεις είναι κι οι πιο ανέξοδες. Ένα υπέρ ή ένα κατά, χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις, χωρίς αναλύσεις, χωρίς αντίληψη της πολυπλοκότητας και την έντασης των πραγμάτων, των πτυχών και των δυνατοτήτων τους, χωρίς συναίσθηση του βάρους και του βάθους τους. Κι είναι, συχνά, κι οι πιο ανώδυνες.

Μόνο που απ’ τη ζωή μου διεκδίκησα (και συνεχίζω να διεκδικώ, αφού ποτέ δεν φτάνουμε) κάτι άλλο, κάτι που να μην εξαντλείται σε συμψηφιστικά διλήμματα, σε ομολογίες πίστης και σε ταμπέλες που αναβαφτίζουν, θαρρείς, την κάθε μας ανικανότητα. Διεκδίκησα να μην εγκλωβίζομαι ούτε στα ίδια μου τα πιστεύω, να μπορώ να αμφισβητώ πρώτ' απ' όλα το δικό μου τον εαυτό, να ζω τη ζωή όχι σαν να την έχω καταλάβει, αλλά ζητώντας να την καταλαβαίνω ξανά απ’ την αρχή. Κι ας μην μπορούν να με καταλάβουν όσοι περιμένουν από μένα να ονοματίσω τα πράγματα, να τους δώσω ένα σχήμα, να τα βάψω με ένα χρώμα, να τα χωρέσω και να χωρέσω κι εγώ στη μια τους τη διάσταση. Όσοι αναμένουν ότι θα πορεύομαι με συγκεκριμένο τρόπο σε συγκεκριμένες γραμμές.

Φοβάμαι, συναγωνιστή, πως θα συνεχίσω να σε απογοητεύω αν δεν νιώσεις πως πίσω από το σπαρακτικό «Πνίγομαι» της Στέλλας δεν βρίσκεται κανένα γυναικείο υπαρξιακό ζήτημα, αλλά η αγωνία ενός ανθρώπου για ελευθερία. Η προδοσία της και το βάδισμά της στο μαχαίρι είναι, για μένα, η απόλυτη ενσάρκωση τούτης της ελευθερίας – της ελευθερίας που αν δεν κατακτηθεί σε ατομικό επίπεδο δεν έχει κανένα νόημα, καμιά σημασία και καμιά προοπτική σε συλλογικό.


(Το έργο "Empirical Construction, Istanbul" είναι της Julie Mehretu και εκτίθεται στο MοMA)

3 σχόλια:

  1. "Ελευθερία, είναι η ελευθερία να λες ότι δύο συν δύο ίσον τέσσερα. Εάν αυτό γίνει δεκτό, τότε όλα τα υπόλοιπα ακολουθούν."

    Τζόρτζ Όργουελ "1984"

    --------------------------------


    "Γιατί λοιπόν να μην κάνει κι ο ίδιος αυτή τη μικρή προσαρμογή, πάντα θα περπατούσε παράταιρα: 'Ενα τίποτε είναι η αποδοχή της κατάστασης κι έπειτα γυρίζεις στο σπίτι σου. Βέβαια μπορεί εκεί να μην τον περίμενε μια γυναίκα με το νυχτικό, ένας μπατζανάκης, οι γείτονες να κάνουν παρέα, όμως είχε εκείνο το ψαράκι στη γυάλα, και ποιος θα του αλλάζει το νερό; Είναι μια ζωούλα κι αυτό, έχει ευθύνη. Το φαντάζονταν να κόβει βόλτες στο στενό χώρο της γυάλας. 'Εκανε όλο χάρη κινήσεις, δείχνοντας τη χρυσή του κοιλιά, πότε τα πλαϊνά του πτερύγια. Το στόμα του ανοιγόκλεινε ρυθμικά. Και ξαφνικά η αναπνοή του γινόντανε γρήγορη, ασφυκτιούσε. Τώρα σπαρταράνε, πνίγονταν, έπεφτε μολύβι το σώμα του στον πάτο της γυάλας.



    'Εβγαλε το μαντίλι απ' την κωλότσεπη και σφούγγισε το ιδρωμένο του . μέτωπο. "Δε γίνεται" σκέφτηκε, "πρέπει να πάω." 'Επρεπε να νοιαστεί το ψαράκι. Το μόνο που μπορούσε να κάνει αυτή την κρίσιμη μέρα ήταν ν' αλλάξει στο ψάρι νερό. Για τ' άλλα, τα σοβαρά και μεγάλα, δεν είχε δύναμη.



    Επέστρεφε μέσα στο απριλιάτικο απόγευμα σπίτι του κι ήταν παρμένη η απόφαση. Εκεί θα κλειδώνονταν κι ας έρχονταν από εκεί να τον πάρουν.

    Σουρουπώνοντας έμπαινε στην Καισαριανή."

    Μάριος Χάκκας- Από "Το ψαράκι της γυάλας" Συλλογή: "Τυφεκιοφόρος του εχθρού"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Όλοι υπήρξαμε απόλυτοι σε κάποια φάση στη ζωής μας.
    Όλοι απαντήσαμε ναι ή όχι, άσπρο ή μαύρο, με μια σιγουριά που δεν χωρούσε αμφιβολία, προβληματισμό, ή ευαισθησία. Τότε που πιστεύαμε πως η αλήθεια και το δίκαιο είναι αντικειμενικές αξίες και εμείς τις ξέραμε...
    Και μετά μεγαλώσαμε...Ακούσαμε τον διπλανό μας, και τον παραδίπλα, ταξιδέψαμε, είδαμε, συζητήσαμε, ζήσαμε στιγμές και διαβάσαμε, διαβάσαμε τα χνάρια των άλλων...
    Τότε ανακάλυψα, προσωπικά, πως η αλήθεια του καθενός είναι διαφορετική, πως η αλήθεια του καθενός περιέχει στοιχεία που δεν σκέφτηκα ποτέ και διαστάσεις που δεν φαντάστηκα. Άκουσα, συζήτησα, διαφώνησα, υιοθέτησα. Και έμαθα να σέβομαι. Να σέβομαι την ζωή και τον άνθρωπο, τη σχέση των δύο και τις προεκτάσεις τους.
    Και τους ανθρώπους που είναι απόλυτοι τους σέβομαι. Μόνο που δεν μπορούν να με αγγίξουν (να με πείσουν). Και αυτό γιατί, εξ ορισμού, αδυνατούν να ακούσουν, δεν έχουν την διάθεση να καταλάβουν, να πάρούν, αλλά και(όσο κι αν ακούγετε παράδοξο) ούτε να δώσουν. Απλά είναι.
    Σε ευχαριστώ Νάσια που δεν είσαι ένας απο αυτούς (τις πλείστες φορές), σε ευχαριστώ που ακούς και κατανοείς έστω και αν διαφωνείς. Έχεις επηρεάσει την ζωή μου με έναν τρόπο που δεν θα φανταζόσουνα ποτέ, απλά και μόνο επειδή απαλλάχτηκες από τις παρωπίδες του παρελθόντος (αν ποτέ τις φόραγες πραγματικά).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Λες Άννα: "Και τους ανθρώπους που είναι απόλυτοι τους σέβομαι. Μόνο που δεν μπορούν να με αγγίξουν (να με πείσουν). Και αυτό γιατί, εξ ορισμού, αδυνατούν να ακούσουν, δεν έχουν την διάθεση να καταλάβουν, να πάρούν, αλλά και(όσο κι αν ακούγετε παράδοξο) ούτε να δώσουν. Απλά είναι."


    Αυτό όμως δεν είναι απόλυτη γενίκευση; Δεν υπάρχουν άνθρωποι που είναι απόλυτοι με κάτι, γιατί πολύ απλά το έψαξαν πάρα πολύ και καταστάλαξαν κάπου;

    Δεν είναι απόλυτο να λες ότι "απόλυτοι δε με αγγίζουν"; Δεν είναι απόλυτο να λες "απόλυτοι δεν ακούν";

    Και τι γίνεται με αλήθειες που είναι τεκμηριωμένες και αποδεδειγμένες στην πράξη; Πρέπει να τις βάζουμε και αυτές στη μέγγενη της αμφισβήτησης; Πως θα προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα αν αμφισβητούμε συνεχώς το που στέκουμε τώρα; Αν δε μας απασχολεί καν το επόμενο βήμα, αλλά περιστρεφόμαστε γύρω από μια μάταιη αμφισβήτηση των πάντων;

    Μήπως οι "επαναστάτες χωρίς αιτία", οι μόνιμοι αμφισβητίες των πάντων, τα πνεύματα της αντιλογίας απλά για την αντιλογία, είναι κάποιες φορές (όχι πάντα για να μην είμαστε και απόλυτοι!) άνθρωποι που στην πραγματικότητα δεν έχουν ουσία; Άνθρωποι που πρακτικά αρνούνται να προσφέρουν κάτι παραπάνω;

    Αγαπητή Άννα, στον όλο διάλογο που αναπτύχθηκε, τον οποίο παρακολούθησα και τον βρήκα πολύ αξιόλογο (χωρίς να μπορώ δυστυχώς να ξέρω το έναυσμα), η μόνη απόλυτη (και μάλιστα χωρίς εμφανή ιδιαίτερο λόγο) φαίνεσαι να είσαι εσύ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή