Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

Σύγχρονες μορφές δουλείας

Εκατόν πενήντα και πλέον χρόνια από την επίσημη κατάργηση της δουλείας, η απαγόρευση της δουλείας, της υποτέλειας και της αναγκαστικής εργασίας, η οποία συμπεριλαμβάνεται σε σωρεία διεθνών συμβάσεων, μεταξύ των οποίων και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ –άρθρο 4), μοιάζει περιττή.

Ωστόσο, την τελευταία πενταετία, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) διαπίστωσε, σε δύο ξεχωριστές υποθέσεις, παραβίαση της απαγόρευσης αυτής. Συγκεκριμένα, το ΕΔΑΔ, τονίζοντας ότι η Σύμβαση αποτελεί ένα ζωντανό μέσο που πρέπει να ερμηνεύεται δυναμικά υπό το φως των νέων δεδομένων, έχει αποφασίσει ότι η «οικιακή δουλεία» (“domestic slavery”) και η εμπορία προσώπων (“trafficking”) με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση αποτελούν δύο σύγχρονες μορφές δουλείας, οι οποίες προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τις ατομικές ελευθερίες και δεν έχουν θέση στις δημοκρατικές κοινωνίες.

Η πρώτη υπόθεση στρεφόταν εναντίον της Γαλλίας και αφορούσε στην περίπτωση της δεκαπεντάχρονης Siwa-Akofa Siliadin, η οποία είχε φτάσει στη χώρα από το Τόγκο, μετά από συμφωνία του πατέρα της και ενός Γάλλου ότι, θα εργαζόταν σ’ αυτόν ως οικιακή βοηθός μέχρι την εξόφληση του αεροπορικού της εισιτηρίου, θα αποκτούσε άδεια νόμιμης παραμονής και θα πήγαινε στο σχολείο. Η Siliadin κατέληξε στο σπίτι μιας οικογένειας, όπου, για τέσσερα περίπου χρόνια, χωρίς διευθέτηση του καθεστώτος παραμονής της και με τα ταξιδιωτικά της έγγραφα να παρακρατούνται, εξαναγκαζόταν να εργάζεται για δεκαπέντε ώρες την ημέρα καθημερινά, χωρίς μισθό και χωρίς να μπορεί να εξέλθει του σπιτιού, παρά μόνο για να μεταφέρει τα παιδιά της οικογένειας στο σχολείο. Όταν η υπόθεση έφτασε ενώπιον της γαλλικής δικαιοσύνης, επιδικάστηκαν αποζημιώσεις στη Siliadin, χωρίς, όμως, οι «εργοδότες» της να καταδικαστούν και ποινικά. Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι η Siliadin είχε τελέσει υπό συνθήκες υποτέλειας και ότι η Γαλλία είχε αποτύχει να της παρέχει πρακτική και αποτελεσματική προστασία, κατά παράβαση των υποχρεώσεων της που πηγάζουν από το άρθρο 4 της ΕΣΔΑ.

Η δεύτερη υπόθεση αφορούσε στις συνθήκες θανάτου της εικοσάχρονης Oxana Rantseva από τη Ρωσία, η οποία ήρθε στην Κύπρο για να εργαστεί ως «καλλιτέχνιδα». Τρεις ημέρες αργότερα εγκατέλειψε την εργασία της δηλώνοντας πως «δεν αντέχει άλλο». Όταν εντοπίστηκε από τον εργοδότη της, αυτός την παρέδωσε στην Αστυνομία ζητώντας την απέλασή της, αλλά λόγω του ότι δεν υπήρχε νόμιμος λόγος απέλασης, η Αστυνομία «του την επέστρεψε». Μετά από δύο ώρες, η Rantseva βρέθηκε νεκρή στο πεζοδρόμιο μπροστά από το διαμέρισμα στο οποίο είχε οδηγηθεί. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού, αποφάσισε ότι ο θάνατός της οφειλόταν σε ατύχημα που προκλήθηκε από πτώση στην προσπάθειά της να δραπετεύσει. Το ΕΔΑΔ, ωστόσο, έκρινε πως η Κυπριακή Δημοκρατία όχι μόνο είχε παραλείψει να διερευνήσει κατά τρόπο ικανοποιητικό και αποτελεσματικό το θάνατό της, όπως επιβάλλει το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ που προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή, αλλά είχε, επίσης, παραβιάσει το άρθρο 4. Θεώρησε, συγκεκριμένα, πως δεδομένων των σοβαρών ενδείξεων ότι στην Κύπρο υπήρχε γενικό πρόβλημα trafficking, η Αστυνομία θα έπρεπε να είχε οδηγηθεί σε βάσιμη υποψία ότι η Rantseva ήταν θύμα trafficking και να λάβει κατάλληλα μέτρα για να την προστατεύσει. Το Δικαστήριο έκρινε, επιπρόσθετα, πως το γενικό νομικό και διοικητικό πλαίσιο και η μεταναστευτική πολιτική της χώρας παρουσίαζαν σημαντικές αδυναμίες και δεν ανταποκρίνονταν στην υποχρέωσή της για πρόληψη και αποτροπή τέτοιων φαινομένων.

Σχετική νομοθεσία που θεσπίστηκε στην Κύπρο το 2007, καθιστά ποινικό αδίκημα την εμπορία και την εκμετάλλευση προσώπων για σκοπούς εργασίας ή εκπόρνευσης και ρυθμίζει την υποχρέωση του κράτους να προστατεύει τα θύματα αυτών των αδικημάτων. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα αδικήματα αυτά συμβαίνουν καθημερινά δίπλα μας, συχνά με την ανοχή ή και τη συμμετοχή μας. Έχουν να κάνουν με τις συνθήκες εργασίας των οικιακών βοηθών, με τις υπηρεσίες που παρέχονται από γυναίκες στους διάφορους «χώρους αναψυχής», με τους μισθούς των αλλοδαπών εργατών, τους χώρους φιλοξενίας τους, τα μέτρα προστασίας της υγείας και της ζωής τους...

Η διαφορά μεταξύ νόμιμης σχέσης εργασίας και εκμετάλλευσης σπάνια είναι δυσδιάκριτη. Εστιάζεται πάντα στο σεβασμό της αξιοπρέπειας, της προσωπικότητας και των δικαιωμάτων. Όπου αυτός καταπατείται, οι πολίτες οφείλουν να αντιδρούν και το κράτος οφείλει να παρεμβαίνει. Στην περίπτωση, μάλιστα, των σύγχρονων δουλεμπορίων μόνο με αυτή τη συλλογική κινητοποίηση μπορεί να αποδειχθεί στην πράξη ότι ο δημοκρατικός και ο ατομικός πολιτισμός μας έχει εξελιχθεί και εδραιωθεί χωρίς πισωγυρίσματα.

(Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής, 17/1/2010)

4 σχόλια:

  1. ΧΑΙΡΕ ΝΑΣΙΑ. ΕΔΩ ΑΝΑΡΤΗΣΑ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΠΑΡΟΜΟΙΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ ΣΟΥ ΔΙΕΦΥΓΕ :

    http://tokazani.blogspot.com/2010/01/1-2010.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μου είχε διαφύγει. Ευχαριστώ! Τα σχόλια εκεί...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Τι να πει κανείς!
    Επειδή όμως τα παιδιά μάς δείχνουν συνήθως το δρόμο:

    http://www.polyxrwmia.blogspot.com/

    Το βίντεο που έφτιαξαν μαθητές του Β΄ Περιφερειακού Γυμνασίου Λευκωσίας και πήρε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό κατά του κοινωνικού αποκλεισμου και του ρατσισμού στα πλαίσια του προγράμματος progress.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ευχαριστώ! Όμορφο βίντεο.
    "...υπάρχει ελπίδα"

    ΑπάντησηΔιαγραφή