Η πολιτική ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεμελιώνεται στην αρχή ότι όλα τα κράτη μέλη της αποτελούν ασφαλείς προορισμούς για τα πρόσωπα που έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας. Κατ’ επέκταση, κάθε αίτηση ασύλου που υποβάλλεται εντός της Ένωσης εξετάζεται μόνο μία φορά από ένα κράτος μέλος και η απόφαση που λαμβάνεται είναι δεσμευτική για όλα τα υπόλοιπα. Τα κριτήρια βάσει των οποίων καθορίζεται ποιο κράτος έχει αρμοδιότητα να εξετάσει μία υποβληθείσα αίτηση εμπεριέχονται στον Κανονισμό 343/2003 του Συμβουλίου της Ε.Ε. ή αλλιώς στον Κανονισμό του Δουβλίνου ΙΙ, σύμφωνα με τον οποίο κατά κανόνα αρμόδιο είναι το κράτος μέσω του οποίου ο αιτητής εισήλθε για πρώτη φορά στην Ε.Ε. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι εάν ένα κράτος διαπιστώσει ότι πρόσωπο που υπέβαλε αίτηση ασύλου στην επικράτειά του είχε προηγουμένως περάσει από άλλο κράτος το επιστρέφει σε αυτό για την εξέταση της αίτησής του.
Ο μηχανισμός του Δουβλίνου ΙΙ έχει κατά καιρούς επικριθεί αφενός για το ότι δεν επιμερίζει την ευθύνη ασύλου ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. και αφετέρου για το ότι δεν προστατεύει επαρκώς τα δικαιώματα των αιτητών ασύλου. Συγκεκριμένα, τα κράτη που αποτελούν εξωτερικά σύνορα της Ένωσης και γειτνιάζουν με περιοχές προέλευσης μεταναστών αντιδρούν θεωρώντας ότι επιφορτίζονται με δυσανάλογο οικονομικό, διοικητικό, αλλά και κοινωνικό βάρος, αφού ως σημεία εισόδου στην Ε.Ε. δέχονται πολύ μεγάλους αριθμούς αιτούντων ασύλου. Παράλληλα, οργανώσεις προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρούν τη διαδικασία του Δουβλίνου ως αναχρονιστική, γραφειοκρατική και χρονοβόρα, που δεν ανταποκρίνεται στην υποχρέωση για άμεση στήριξη των αιτητών άσυλου, δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιάζουσες περιστάσεις τους, όπως ενδεχόμενους οικογενειακούς ή άλλους δεσμούς τους με κάποιο ευρωπαϊκό κράτος, δεν συμβάλλει στην ενσωμάτωσή τους στην ευρωπαϊκή κοινωνία και παραγνωρίζει το γεγονός ότι ο βαθμός σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν είναι ίδιος σε όλα τα κράτη μέλη.
Την τελευταία αυτή θέση έρχεται να επιβεβαιώσει η απόφαση της 21ης Ιανουαρίου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στην υπόθεση M.S.S. εναντίον Βελγίου και Ελλάδας. Η υπόθεση αφορά στην απέλαση, με βάση το μηχανισμό του Δουβλίνου ΙΙ, ενός Αφγανού υπηκόου από το Βέλγιο στην Ελλάδα. Δεδομένης της σοβαρότητας της υπόθεσης, το θέμα εξετάστηκε από την Ολομέλεια του Δικαστηρίου, η οποία αφού έκρινε ότι οι συνθήκες κράτησης και διαβίωσης του αιτητή ασύλου στην Ελλάδα ισοδυναμούσαν με απάνθρωπη μεταχείρισή του, καταδίκασε για παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης, όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και το Βέλγιο, που προχώρησε στην απέλαση του αιτητή παρά τις σοβαρές ανεπάρκειες του συστήματος ασύλου της Ελλάδας που την καθιστούσαν μη ασφαλές μέρος. Παράλληλα, καταδίκασε για παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) την μεν Ελλάδα σε σχέση με την προβληματικότητα του συστήματός της, το δε Βέλγιο επειδή δεν παρείχε στον Αφγανό αιτητή την ευχέρεια να αμφισβητήσει την απόφαση απέλασής του.
Η πιο πάνω απόφαση συνιστά προφανώς άλλη μία καταδίκη της Ελλάδας για την αποτυχία της να εφαρμόσει στην πράξη βασικές αρχές που αφορούν στην προστασία των προσφύγων και των αιτητών ασύλου. Είναι ενδεικτικό ότι εκκρεμούσης της υπόθεσης, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Αγγλία, η Γερμανία και η Σουηδία, τερμάτισαν όλες τις απελάσεις προσώπων στην Ελλάδα. Πολύ περισσότερο, ωστόσο, η απόφαση αποτελεί μια σοβαρή αμφισβήτηση της πολιτικής ασύλου της ίδιας της Ε.Ε. Με «ανατίναξη του Δουβλίνου», την παρομοίασε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίων Προσφύγων και Εξορίστων, ενώ ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης αμέσως μετά τη δημοσίευση της απόφασης δήλωσε πως, «Το σύστημα του Δουβλίνου πρέπει να αλλάξει επειγόντως. Στηρίζεται στο λανθασμένο συλλογισμό ότι όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. είναι ασφαλή μέρη και σε θέση να ανταπεξέλθουν. Δεν είναι, ενώ παράλληλα το σύστημα του Δουβλίνου θέτει τεράστιο βάρος στα κράτη της πρώτης γραμμής, όπως είναι η Ελλάδα.»
Ήδη από το 2008 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε να συζητά την τροποποίηση του Κανονισμού του Δουβλίνου ΙΙ. Η πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε επίσπευση της διαδικασίας και στη θεσμοθέτηση ενός πιο λειτουργικού και πιο δίκαιου συστήματος, προς όφελος τόσο των συμφερόντων των κρατών στα σύνορα της Ένωσης, όπως είναι η Ελλάδα και η Κύπρος, όσο και των δικαιωμάτων των προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Θα υπενθυμίζει, δε, ότι ακόμη και οι πολιτικές της ίδιας της Ε.Ε. μπορούν και να ελεγχθούν και να αποδοκιμαστούν και να εξοστρακιστούν εφόσον δεν είναι συμβατές με τις αρχές σεβασμού και προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
(Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής,, 30/1/2011)
Γνωρίζετε τις συνθήκες κράτησης στηη Ελλάδα? Στην Κύπρο ποιες είναι οι συνθήκες κράτησης?..
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνώπιον του ΕΔΑΔ κατατέθηκε σωρεία εκθέσεων (μεταξύ των οποίων της Επιτροπής Πρόληψης Βασανιστηρίων και του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης) σε σχέση με τις συνθήκες κράτηση στην Ελλάδα. Παραθέτω το κομμάτι της απόφασης που μιλά για τη γενική εικόνα που αποκόμισε το Δικαστήριο:
ΑπάντησηΔιαγραφή“161. The above-mentioned reports attest to a systematic practice of detaining asylum seekers in Greece from a few days up to a few months following their arrival. The practice affects both asylum seekers arriving in Greece for the first time and those transferred by a Member State of the European Union under the Dublin Regulation. Witnesses report that no information is given concerning the reasons for the detention.
162. All the centres visited by the bodies and organisations that produced the reports listed above describe a similar situation to varying degrees of gravity: overcrowding, dirt, lack of space, lack of ventilation, little or no possibility of taking a walk, no place to relax, insufficient mattresses, dirty mattresses, no free access to toilets, inadequate sanitary facilities, no privacy, limited access to care. Many of the people interviewed also complained of insults, particularly racist insults, proffered by staff and the use of physical violence by guards.”
Εξ όσων γνωρίζω, για την Κύπρο οι αντίστοιχες αναφορές είναι, κατά τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια, ηπιότερες. Ωστόσο, παραμένουν να γίνουν πολλά ακόμη για να μπορούμε να πούμε πως οι συνθήκες κράτησης ανταποκρίνονται στα διεθνή standards και συνάδουν με τον απαιτούμενο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Θα αναφερθώ στα λόγια ανώνυμου φοιτητή από το διαδίκτυο, όπως αναφέρονται στο καινούριο βιβλίο του Δημήτρη Μουραντά, γιατί αυτά, αν και δύσκολο να τα νιώσει και να τα εκφράσει κάποιος τόσο νέος, εμένα με εκφράζουν απόλυτα:
ΑπάντησηΔιαγραφή'Κάναμε μεγάλα σπίτια και μικρότερες οικογένειες. Πήγαμε στο φεγγάρι αλλά δεν βρίσκουμε τον δρόμο να πάμε στον γείτονα μας. Κατακτήσαμε το διάστημα και χάσαμε τον πλανήτη μας. Εχουμε περισσότερες γνώσεις και λιγότερη κρίση. Πολλαπλασιάσαμε τα υπάρχοντα μας και χάσαμε τις αξίες μας. Εχουμε πλατύτερους δρόμους και στενότερες αντιλήψεις. Εχουμε περισσότερες ανέσεις και λιγότερο χρόνο. Αγαπάμε σπάνια, ζηλεύουμε και μισούμε συχνά. Εχουμε τις βιτρίνες μας γεμάτες και τις αποθήκες της ζωής μας έρημες και άδειες. Δώσαμε χρόνια στη ζωή μας και δεν δώσαμε ζωή στα χρόνια μας.'
Μεγάλε Χρόνη.. τί μας ζητάνε..
ΑπάντησηΔιαγραφήΝατάσα και Ανώνυμε, κάτι ακόμα από Χρόνη (το "επαναστάτης" με την ευρύτερη σημασία):
ΑπάντησηΔιαγραφή«Θαρρώ πως μονάχα μια βαθιά και μεγάλη αγάπη για τη ζωή μπορεί να σώσει την ανθρώπινη ουσία σου, γιατί όπως η επανάσταση δεν είναι μια πολιτική πράξη, αλλά μια βαθιά κοινωνική παιδεία, μια πολύχρωμη ερωτική επικοινωνία με τους ανθρώπους, τη φύση και τα πράγματα, έτσι κι ο επαναστάτης δεν μπορεί να είναι ένας πολιτικός άνθρωπος, αλλά ένας άνθρωπος ερωτευμένος»