«και δεν γαγέρνει φως μου…»

Λεπτομέρεια από εγκατάσταση του Γιάννη Κουνέλλη
στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (2012)

Σε αντίθεση με την ποίηση, σύγχρονη ελληνική πεζογραφία διαβάζω ελάχιστα. Διάβασα, ωστόσο, τον τελευταίο καιρό δύο από τις συλλογές διηγημάτων «της κρίσης»: Το «Κάτι θα γίνει, θα δεις» του Χρήστου Οικονόμου και το «Καιρός σκεπτικός» της Ιωάννας Καρυστιάνη. Πιο σκοτεινά τα κείμενα του Οικονόμου, βαριές οι σιωπές των ηρώων του, βαθιές οι ανάσες τους, σαν ρουφηξιές τελευταίου τσιγάρου σε μια νύχτα αξημέρωτη. Πιο «βατοί» οι χαρακτήρες της Καρυστιάνη, ίσως και πιο αναγνωρίσιμοι, να καταπιάνονται με ανάγκες καθημερινές – μια ανθρώπινη επαφή, λίγη κουβέντα, συμφιλίωση, κάπου να δοθείς – μικροχαρές και μικροήττες, αμελητέες, από εκείνες, όμως, που δίνουν ένα κάποιο νόημα σε ζωές περαστικές κι αναλώσιμες.

Δεν είναι βιβλιοκριτική που αποσκοπώ να γράψω – δεν θα τα κατάφερνα, νομίζω, ακόμη κι αν το ήθελα. Θέλω μόνο να μοιραστώ αυτή την αίσθηση που μου τόνωσαν τα πιο πάνω διηγήματα, αυτή την έγνοια: μην (ξε)χάσουμε, μέσα στην κρίση, τον άνθρωπο. Μην απλώσουμε, δηλαδή, ένα σεντόνι γκρίζο κι αφήσουμε να ξέρουμε απ’ τους ανθρώπους μόνο απροσδιόριστες φιγούρες δίχως πρόσωπα, χωρίς αφή, χωρίς βλέμματα. Μην πιστέψουμε πως τώρα πιάσαμε το χτυποκάρδι τους, πως τώρα αισθανθήκαμε τη δυστυχία τους, πως τώρα είναι σε παρέλαση ομοιόμορφο το βάδισμα κι ο λογισμός τους. Μην καμωθούμε πως έχουν σβήσει τάχα ή πως καταλάβαμε τις αμυχές, τις πληγές, τις ελπίδες, τις αντοχές και τα όρια που συνθέτουν, μεταλλάσσουν κι ανατροφοδοτούν αυτό το ένα που είναι ο καθένας μας.

Δεν λέω πως η κρίση δεν είναι μια παράμετρος αντικειμενική με σημαντικό αντίκτυπο στις ζωές ολονών. Είναι. Και δυστυχώς μπορεί πολλές να τις καθορίσει.

Όμως, αν δεν πεθαίνει κάτι είναι η μοναξιά μας, έγραψε ο Καρούζος.

Και κάτω απ’ το γκρίζο πέπλο της κρίσης – της όποιας συλλογικής συμφοράς ή φρεναπάτης – αυτή η μοναχική πορεία καθενός, αυτή η μοναχική του πάλη με τους δαίμονες που διάλεξε ή που του έλαχαν, παραμένει. Κι ίσως έτσι εξηγείται γιατί μέσα του μπορεί να βαραίνει πιο πολύ ένα ταξίδι που ματαιώθηκε, δυο σκληρές κουβέντες, μια τσακισμένη σελίδα βιβλίου ή μια μαντινάδα που έστειλε ένας φίλος: «Φεύγει η ζωή και χάνεται και δεν γαγέρνει φως μου…»