Ανεξαγόραστα δάκρυα

Ένα μικρό πλάσμα,

που δεν ξέρει ακόμα ούτε καν να διανοηθεί τι του συμβαίνει,
χτυπιέται στο βρώμικο μέρος, στο σκοτάδι και στην παγωνιά,
χτυπάει με τη μικρούλα γροθιά του 
το πονεμένο απ’ το κλάμα στήθος του
και κλαίει με τα ματωμένα, άκακα και δειλά του δάκρυα,
παρακαλώντας το «Θεούλη» να το υπερασπιστεί.
Το καταλαβαίνεις άραγε αυτό, φίλε μου κι αδερφέ μου, δόκιμε του Θεού,
το καταλαβαίνεις για ποιο λόγο είναι απαραίτητα όλα αυτά;
Χωρίς αυτά, λένε, 
δε θα μπορούσε να ζήσει ο άνθρωπος σε τούτη τη γη,
γιατί δε θα γνώριζε το καλό και το κακό.
Μα γιατί να το γνωρίσει αυτό το διαολοκαλό και το διαολοκακό
αφού κοστίζει τόσο ακριβά;
Όλη η σοφία του κόσμου δεν αξίζει τα δάκρυα αυτής της μικρούλας που παρακαλεί το «Θεούλη».

Φιόντορ Ντοστογιέβσκη, «Αδελφοί Καραμάζοφ» (απόσπασμα)

μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου, Εκδόσεις Γκοβόστη.

Χιλιάδες παιδιά κάθε μέρα πεθαίνουν ή ζουν μες στην αθλιότητα εξαιτίας της ανθρώπινης ιδιοτέλειας, αναλγησίας ή παραφροσύνης. Κι ίσως ευκολότερα, εμείς της δύσης, ταυτιζόμαστε με τους γονείς που αφήνουν το πρωί τα παιδιά τους στο σχολείο και περιμένουν να τα πάρουν σπίτι το απόγευμα, σε σχέση με εκείνους που τα στέλνουν να μαζέψουν ξύλα και στο χώμα υπάρχουν νάρκες ή εκείνους που τα βλέπουν να σβήνουν άρρωστα ή νηστικά ή εκείνους που τα βάζουν σε μια βάρκα να σωθούν απ’ την ανέχεια ή τη σφαγή, μα η ουσία, είτε την παραδεχόμαστε είτε καμωνόμαστε πως την αγνοούμε, είναι πως στα παιδιά επιφυλάξαμε τη χειρότερη μοίρα και πως σ' αυτή συμπυκνώνεται η μεγαλύτερη διάψευση και του ανθρώπου και του θεού κι όλων των συστημάτων που εφηύραν. Και τούτο είναι το μόνο χριστουγεννιάτικο μήνυμα που έχω να προσφέρω, με όλη τη λύπη της ψυχής μου.

Κι επειδή τα δικά μου λόγια είναι πενιχρά, συνεχίζω όπως ξεκίνησα με Ντοστογιέβσκη:

Άκου: Αν πρέπει όλοι να υποφέρουν για να εξαγοράσουν με τα βάσανά τους την αιώνια αρμονία, τότε τι σχέση έχουν τα παιδιά, σε παρακαλώ; Είναι εντελώς ακατανόητο γιατί πρέπει να υποφέρουν και αυτά και γιατί να εξαγοράζουν με βάσανα την αρμονία; Γιατί τα πήρε κι αυτά το σχέδιο και θυσιάστηκαν για την μελλούμενη αρμονία, που θα τη χαρεί κάποιος άλλος; Το αλληλέγγυο στις αμαρτίες ανάμεσα στους ανθρώπους το καταλαβαίνω, καταλαβαίνω το αλληλέγγυο και στην ανταμοιβή, μα τα παιδάκια δεν έχουν καμιά σχέση με τις αμαρτίες κι αν είναι αλήθεια πως είναι κι αυτά συνυπεύθυνα με τους πατεράδες για τα κρίματα αυτών των τελευταίων, τότε φυσικά η αλήθεια αυτή δεν είναι του κόσμου τούτου και γω δεν μπορώ να την καταλάβω. Μπορεί να πει κάνας χωρατατζής πως το παιδί όπως και να ‘ναι θα μεγαλώσει και θα ‘χει όλο τον καιρό ν’ αμαρτήσει, μα να που δεν μεγάλωσε, το καταξεσκίσανε οχτώ χρονώ τα σκυλιά. Ω Αλιόσα, δε βλασφημώ τούτη τη στιγμή! Γιατί καταλαβαίνω τον κλονισμό του σύμπαντος όταν όλα, όσα βρίσκονται στον ουρανό και κάτω απ’ τη γη, συγχωνευτούν σ’ ένα τραγούδι δόξας κι όλες οι υπάρξεις κι όλα τα όντα που ζήσανε κάποτε θ’ αναφωνήσουν: «Δίκιο έχεις, Κύριε, απεκαλύφθησαν γαρ αι οι οδοί Σου»! Όταν πια η μητέρα θ’ αγκαλιάσει το βασανιστή που καταξέσκισε με τα σκυλιά το γιο της κι αναφωνήσουν κι οι τρεις: «Δίκιο έχεις Κύριε!» μα εγώ δεν θέλω να αναφωνήσω τότε. Όσο είναι καιρός ακόμα, θέλω να προφυλάξω τον εαυτό μου και γι αυτό αρνιέμαι εντελώς την υπέρτατη αρμονία. Δεν αξίζει αυτή ούτε τα δάκρυα εκείνου του μικρού βασανισμένου παιδιού που χτυπούσε το στήθος με τη μικρή γροθιά του και προσευχόταν στη βρωμερή τρύπα του κλαίγοντας με τ’ ανεξαγόραστα δάκρυά του στο «Θεούλη»! Δεν αξίζει, γιατί τα δάκρυά του δεν εξαγοράστηκαν. Πρέπει να εξαγοραστούν, αλλιώς δεν μπορεί να υπάρξει αρμονία. Μα με τι, με τι θα τα εξαγοράσεις; Είναι τάχα μπορετό κάτι τέτοιο; Μήπως τάχα με το ότι κάποιος θα εκδικηθεί γι’ αυτά; Μα τι να την κάνω την εκδίκησή τους, τι να το κάνω αν οι βασανιστές πάνε στην Κόλαση; Τι μπορεί να διορθώσει εδώ πέρα η Κόλαση, όταν το παιδί βασανίστηκε πια; Και τι αρμονία θα ‘ναι αυτή όταν θα υπάρχει και η Κόλαση; Θέλω να συγχωρέσω, θέλω μ’ όλους να συμφιλιωθώ, δε θέλω να υποφέρει κανείς πια. Κι αν τα βάσανα των παιδιών ήταν συμπλήρωμα όλων εκείνων των βασάνων που ήταν απαραίτητα για ν’ αγοραστεί η αλήθεια, τότε υποστηρίζω απ’ τα πριν πως όλη η αλήθεια δεν αξίζει ένα τέτοιο τίμημα. Δεν το θέλω επιτέλους η μητέρα ν’ αγκαλιάσει το βασανιστή που έβαλε τα σκυλιά να καταξεσκίσουν το παιδί της! Δεν πρέπει να τον συγχωρέσει! Αν θέλει, ας τον συγχωρέσει το βασανιστή για τον άμετρο μητρικό της πόνο. Μα το μαρτύριο του καταξεσκισμένου παιδιού δεν έχει το δικαίωμα να το συγχωρέσει, δεν επιτρέπεται να συγχωρέσει το βασανιστή, έστω κι αν το ίδιο το παιδί τον συγχωρούσε! Κι αν είναι έτσι, αν δεν έχουν το δικαίωμα να συγχωρέσουν, τότε που βρίσκεται η αρμονία; Υπάρχει τάχα στον κόσμο έστω κι ένα πλάσμα μονάχα που θα μπορούσε και θα ‘χε το δικαίωμα να συγχωρέσει; Δεν την θέλω την αρμονία, από αγάπη στην ανθρωπότητα δεν τη θέλω. Θέλω να μείνω καλύτερα με τα βάσανα τα ανεκδίκητα. Καλύτερα να μείνω με τα ανεκδίκητα βάσανά μου και με την άσβεστη αγανάχτησή μου, έστω κι αν έχω άδικο. Μα σαν πολύ την εχτιμήσανε την αρμονία, δεν είναι για την τσέπη μας, δεν μπορούμε να πληρώνουμε τόσα για το εισιτήριό της. Γι αυτό κιόλας βιάζομαι να επιστρέψω το δικό μου εισιτήριο. Κι αν είμαι τίμιος άνθρωπος, έχω υποχρέωση να το επιστρέψω όσο γίνεται πιο νωρίς. Αυτό κάνω ίσα ίσα. Δεν είναι που δεν παραδέχομαι το Θεό, Αλιόσα, μονάχα το εισιτήριό του επιστρέφω μ’ όλον τον απαιτούμενο σεβασμό.